Ruah A Sur Caan Ah Lunglen A Zual

Zan khat cu ttek a tla, khu a ri, nimthla a kau zohzoh, bingbur in ruah a sur. Tuvek ahcun kan ram ah um sehla kan inn ih rangva/canphio cu ruah in a tlak dingih a awn ngai phah in kan it ding. Vaimim kan kang ding timi pawl ka ruat rero.

Ruah sur ding in kilkip ihsi khawdur an tawngaw khawmaw ih ruah tak zet sur ding in nimthla a kau, ttektla le khawri pawl theih tikah thinlung a vavai duh zet ttheu.
Ruah a sur ih van pawl a pit ttheh cun ni khua ttha leh sal thei ding a bang nawlo tikah thinlung khawhar zet in a um ttheu.

A tlangpi thu in ruah a sur tikah mi sawn kan lungleng. Tlun zuangva pawl khal an lungleng in zaitin kim vor in hla an sak ttheu, a hleice in thuro pawl tla cun ruahsur hi nuam an tiih hlei ah an nunnak hrangah sivai tthabik a si bangtuk in an lawm hleice a si.

Ram dang ih kan vahvaih lai caan ih ruah a sur ahcun lunglenglo zohman kan um ding ka zum lo. Ruah a sur caan ah ziangvek thil pawl kan tuah timi thilung ah a lang vukvi ttheu. Ruahsur hi kan hrangah sivai thabik, lunglennak hramthawhnak le kan khawruah in tamtertu pakhat  a si.

Duhdawtmi Nu..nu.. Ka nu

Nu fim le ca thiam pawl ai in fim ka lo ti sawn, ziangah? In enkhawl daan pawl le in thuscahmi pawl ka ruah tik ah ka hrang thil tha hlir an rak si…

Nu…ka nu, nang cun bolpen, cahlap le computer na hmang ve lo nan fimnak thupte na nei…ka hrang ah…ka theih dahlo mi….zir suahmi fimnak si loin ka nu na fimnak….

Thu in rak sim rero lai ah ka nu na tong tam tuk ka rak lo ti theu…asinan tu caan ah ka ngai tuk…nu kha mi ka lo ning, na tong tam ka ti mi kha in ngaithiam aw….thufim in rak sim ti ka rak thei lo…

Nu, na rawl suan…rawl hmeh thaw lo ti ka rak lo ti theu ti…in ngaithiam aw, tui caan ah cun na suanmi rawl ei ngai ah um ngaihnak ka thei lo…ka dam lo ih arti in buh lai pawl kha..nu dandaluan hang le tumthang hang kan rak in lai kha a nuam bik so khaw….Hmeh neilo tin ka lo ti nawn lo ding..nu…

Nu….kan khua ka suahsan ding zan ih na thucah .…ka liang par ih na kut na hngat lai kha…ka nu, hivek in ka lo ngai ding ti ka ruat lo nan…nu, ralringte in um ringring aw in ti mi a dik tuk…thu in cah sal aw.

Nu, na nu le pa ih kan lo duhdawt zia hi va hngilh hlah aw in ti lai ka ngai…ka lo hngilh lam lam lo ding…ka lo duhdawt deuhdeuh.

Pathian A um Lo Men Ding….?

Fala, tlangval na si le a hnuai ih ca pawl nuamten siar tengteng aw. Pitar putar Pathian thu ngainaatu na sile, kan caan nai zia ruat phah in a hnuai ih ca pawl hrelhloten siar aw.

Ram hrekkhat UK, US, Canada le Eroupe ram pawl cun Pathian a umlo titu (atheist) pawl ih zumnak an pawmpi rero thlang a si. “British Humanist Association” le “Atheist” pawl cu an sumpai tamzet thawhkhawm in “Pathian a umlo men ding, na khawruahharnak pawl cawl awla na nun nuam takin hmang sawn aw” (There’s probably no God. Now stop worrying and enjoy your life) timi catlang Bus parah tar in an au pi vutvo. Himi lamzawhnak ih a teltu an zingzawi tikah Pathian zumlotu aicun Pathian zumtu an rak tam sawn ti a si.

Acozah ih sianlo theihlomi daan “freedom of expression” timi hmang in Pathian a um lo, Pathian um lo khalin na thathiam thotho, Mi tha le fel si dingah Pathian zum tengteng a tul lo timi pawl hi an aupi bikmi a si. UK ram Christian za ah 80%, US Christian Za ah 90% ti aw pawl in ziangah hivek in Pathian sawiselnak le Pathian umlo ding ih zumnak pawl an lungkimpi timi hi mipi pawl ih thusuhnak a si.

A pawi zetmi pakhat cu zumnak ih a pitling hrihlo zumtu pawl in zirnakdiklo an thlun pang theu hi a si. Zumnak lam ih kan hnget sinsin theinak dingah tiih Pathian hman thusimthiam pawl ih thusimmi kan ngai rero lai le Bible Thiang kan siar rero lai ah hivek ih zumlotu pawl hnatuannak a karhzai vivo ahcun thangthar nonawn tampi ih thinlung a la peng tengteng ding a si.

“Zumtu Pathian phatsan le Pathian hmin adiklo ih hmangtu kan si ahcun zumtu diktak kan silo ti nak a si”
Piangthar felfel hrangah le zumnak ih pacangtha pawl hrang ahcun Pathian a umlo ti’n au mengmang hai khalsehla kan zum cuanglo ding nan, minung kan bangaw lo ih zumnak lamih a derthawng deuh pawl hrang ahcun zum pang a olte ve thung a si. Leitlun ah thilmak sak taktak a thleng rero lai ding tiih Bible ih in simcia mi pawl a kim vivo cu a si.

Zumnak ih kan pa, fimthiamnak in rak zirhtu American zumtu za ah 90% ti aw ngam hi Pathian lamah tan an la deuhdeuh ti aicun “Americans turn to Hindu beliefs” timi thu kan thei tam sawnmi a si thlang. 2008 ih survey tuahmi phei tla cun America 65% pawl cun Pathian pakhat lawng an zum nawnlo ti a si. An ram tangka parah ‘In God we trust’ tin an ngan ko nan Pathian an zumnak cu a nini in a mal vivo a si.

Mifim zet, Pathian thu thlun zet tiih ruahmi, American mipi tamsawn ih rinsanzetmi Mr. President (Barack Obama) ih thla (7) sung a hnatuan daan pawl thlir letnak an neih tikah Pathian lamah a pekawk malzia an hmusuak. Culawngmen hman siloin a thukammi pawl khal a tuah pitlin theilomi a tam vivo ruangah American Mipi pawl an zumnak Obama parah a mal vivo a si. April thla mipi pawl thusuhnak ah an zumnak 48% ihsin American lamzin diklo kan pan vivo titumi 55% rori an um zo.

Pathianthu zianghman ih siarlonak a tam vivo ding. Buainak khal a karh vivo ding. Ram khat le ram khat an kap aw ding. U le nau, fanu le nu khal an remaw nawnlo ding. Keimah hi Jesuh ka si titu khal an pung vivo ding. Thuthangtha mangtam a thleng thawk rero. Kan duhzawng thusimtu ih thusim lo cu kan ngai duh nawnlo ding.
A hrinsuak dingmi cu kan catlangih kan tarmi bangin “Pathian a um lo men ding” tin kan thinlung ah Setan hnatuannak a to suak ding.  Nonawn tamsawn in Pathianthu siar aicun youtube zoh le thil dang tuah nuam an ti sawn. Bible siar ih thlacam aicun cabu duhzawng siar ih theihlo karih caan tha liamter an hril sawn a si.

Mi in Pathian a um lo men ding.  Nuam takin kan duhduh in damsung caan tawite kan hmang ding an ti lai ah, ziangtin kan ni zumtu in kan zumnak kan langter ve ding…thuthangtha phuang rero ih nunpi cuanglo in maw, maw sim aicun a nun ih nunpi nak rorin kan langter ding? Ziangah Pathian a umlo men ding timi a ra suak thei?…nu le pa, u le nau, Zumtu, Phuangtu kan ihthahnak in kan thangthlang kei uh…Kan ihthah laiah kan ralpawl in kan riahnak buk in ra kulh theh zo.

Kei cun tul ka ti lemlo

· Kum ziat hman ti lo ram leng ah na um ih kan tong thiam nawnlo, pai aw ter vek ih thu na rel ih na um khi kei cun ningzak za ka ti so khaw…

· Mirang tong kum hnih khat na zir ruang ih thu na sim tinte mirang tong thiam le thiam lo ih na hman khi kei cun tul ka ti hrih lo...

· Cun, thu na sim ih kei cu ka porh aw lo timi thluh ciah ih kawlram ah cun hotu ka rak si/mino hotu/ Sunday School ah hotu sinak sang kai in kum cu mi zat ka caan ka rak hmang tivek ih thu na rel khi kei cun na uar awk duhnak sawn ah ka rak ngai…

· Thuthangtha sim pawl in mai tong ih nganmi Bible hmang aw duh ter lo in mirang dairek ih an let ih hak ttutto ih mipi hmai ih Bible an siarmi khi kei cun ngai nuam lo zet in ka thei…

· Mai tong aicun kawl tong ngaina sawn ih thuk ti sawn pawl, kan tong in a um lo/kan tong in a daihlo tivek ih thu a rel pawl cu kei cun ka hua cih theu…

· Mi pakhat khat fak ih lungawi thu an sim rero lai ih a siatnak rak ngantu le rak simtu si hi ka duh lo zetmi a si... 

· American ahcun Australia ahcun Canada ahcun tiih porh aw deuh ih thu an rel le kei cu ka rak ngai paih lo… 

· Lungrual te lumkimnak thuthluk tuah zo hnu ih lungkimlonak a rek saltu khi cu mi sual si lo in mi zawnlunglo mangkheng a si ke…

A vakvai mi Chin mi pawl

Kawlram kan um lai ah zo hman kan ngai ve lo. Ram dang miphun dang khal kan ngai lo. Kan ram ah ziang hmuahhmuah kim theh bang in kan ruat cio. Kan ram hi leitlun ram nuam bik bang in kan ruat cio ko. Zohman ih tibuai le hnaihnawk khal kan duh lo. Asinan tui kan umnak India ram ih kan tlanleng daan pawl ka ruah tikah ka thinlung ten a ram mipi pawl hnenah lungawithu ka sim. 

India, Malaysia, US, Australia, Canada le a dang ram pawl hi an mahte kan tel lo in an nuam aw thei. Asinan an ram ah sinak sebik keng in kan lut ih kan ram vek deuh thaw ih kan tlang leng daan ka ruah tikah ka lungawi ngai ngai. Ka ruat theu mi cu kan ram ah tui kan um daan vek in um bang ta hai sehla, tlangval pawl tla cun an vel in an thawi ding ah ka ruat. 

Ziangah tile, khaw lak ka vahsukso nak ah kan kawlrammi zoh mawi lo in duhduh ih kan um hi ka hmu tam zet thlang. Kan Kawlram ih Kala pawl kan nautat daan le ziang kan siar lo daan pawl na thei ko ding ka lo zum. Kawlram ih kan nautat ruah cun in nautat lo lam so khaw! miphun pitling Kala vek lak ah tla cun zianghman hi kan sipi pa lo kan ti le a naa na ti zet ding nan ka ngan cu a tul a si hi.

Kala pawl le hnam dang miphun pawl ka tan a si lo. Keimah kawlrammi rori hman in zoh mawi lo ih kan um ka hmu tam tuk. An duhduh in, in ti hmansehla zianghman kan tuah theilo dingmi ah zianghman in ti lo hi kan vanthatnak a si. Cu lo bak ih kan van thatnak dang  a um ding maw. Vei tampi cu Kala pawl hi kan ni Kawlrammi pawl hrangah an tha tin ka sim theu; asinan in el theu. Adik, an mai dinhmun ah kan ret awk ih kan kawlram mi kan zoh tikah ziangtluk kan parah zawnruahnak an nei timi kan hmnu ding timi cu ka sim ngam rori. 

Kan ram si lo ah kan um ih kan tlang leng. An duh ahcun sualnak phunphun tla in puh thei. Ralkap, palik pawl hnen khal ah sim hman nung la san a tlai lem lo theu, cuvek karlakah buainak kan tawng lemlo hi kan him kan ti thei nak ding cu a si. Anmah a rammi rori hman that le rap phunphun an tuar lai ah cuvek pipa kan par ih an tuah lo hi mi van tha kan si ko. Ka theifelmi pakhat leh cu kan mah kan fel ahcun zo khal kan par ah an fel ih an rin um ve a si. Zo cio khal in mifel cu kan duh. Curuangah mifel le thate a nungtu cu zohman in an nau tat lo ih zo hman in sual an puh dah fawn lo. 

A hleice in, ka hmuh fiang tawk cin ah “Delhi ih um kan Chinmi lak khal ah Kala pawl ih hmuhsuam le nautat tuar pawl khi an mah lam tlamtlinlonak a si tlang pi theu”. Mi tha par ih thil sual tuah hi thil ol ai a si lo. Curuangah kan that na na ahcun kan parah an tha ve a si. Kan ram a si lo ti hi kan thei lo theu hmang. Kan thuam hnaw ken daan le kan umtu daan a mawi ahcun zohman in, in nautat lo ding ti cu ka fiang nasa.

Ram kip ih a um ka rual le pi u le nau pawl, ruat tha aw. Mi ram ah na um. Na duh duh in nung men aw hlah. Na hrukmi na thuamhnaw. Na ei mi na rawl le na in mi pawl na thei fel maw. Nau tatlo ding in na um thei. A hnuai ih ka nganmi ca tlang tawite khi zoh hnik....

• Zo na si?
• Ziang na tuah?
• Khawi/Khui tawk ah na um?

Na thei aw fiang maw? A tlun ih thil pathumte na theihfiang ahcun buainak na tawng nawn lo ding. Na um lak thei lo ding. Na caan na hmang lak men lo ding. Nautatnak tivek tla cu na thei man lo ding.

Himi Cu Duhdawtnak A Si

Himi Cu Duhdawtnak A Si

Himi cu duhdawtnak a si:-

Duhdawtnak

Duhdawtnak cun,

Duhdawtnak cun tumtahnak hngetkhoh tak mai a nei.

Mi lungput thleng dingah le thangsoter dingah

Duhdawtnak in lamzin dik ah in hruai

Thil tha in khihhmuh

Duhdawnak a si

Duhdawtnak in ralthatnak in pe

Tihhrutnak pawl do thei dingah

Na hrangih ka thinlung sangka ong ding in

Ka mithli tlak lai khal lo hmuh ngam  ding in

Duhdawtnak a si

Duhdawtnak in rinsannak le ruahsannak in pe

Kan lakah theithiamlonak um hmensehla

Tlanghra dan ah lenghman nungla

Duhdawnak in cak zetin ruahsannak in pe

Duhdawtnak in daihnak in pe suak

Duhdawtnak in a si, rualpithasinak kengkawh tu

Duhdawtnak a si, Duhdawtnak.

Duhdawtnak a si kan simfiang theilo.

Ka Phang...In Sim Aw!

Hnemte, ka lo duhdawtzia le ka lo ngaisanzia lo sim ka duh nan:-

Ka lo duhdawt tuk le lo ngaisan tuk ruangah na hrangah hla mawi ka tibikmi lo suahsak nungla na duhzawng a silo ahcun ka hrang thathnemnak a um cuang fawnlo…

Rawl thawbik kati mi na rilrawn caan ah na cabuai ah ra lo retsak sehla, na duhlo ahcun I huat nak ah a cang men ding fawn…

Zuknung zoh nuambik ka timi lo zohpi sehla cui zuknung cu, na zuhlobikmi a rak si ahcun ka hrangah thinnuamlonak thotho a si ding…

Na milawkbik dingih ka ruahmi le na duhbik dingih ka ruahmi T-Shirt mawite lo leisah sehla tin thu ka ruat rero nan na duhlo lala ahcun ka thin har lala ding…

Hnemte in sim ko aw…na rawl duhbikmi, na hla ngai duhbikmi, na zuknung zohduhbikmi ka lo tuahsak theh ding.

Hnemte na lunglut zawng in zianghman sim thiammi ka neilo nan na hrang ahcun ziangkim ka zuam huam so khaw..

Leitlun ih a lo duhbiktu pakhat cu ka si ve ding.
In sim aw na duh daan….

Sihte

An feh hliarhlo, lungrualten

A derthawng mi an thianrual tungding phah in

An neih mi thil an seu aw

Thuthup an neive lo, an zalen

Mi bawm ding an hawl, an theitawp suah in

Mi an nautat lo, mai sempi u nau an ti’

Mi’ ningnat ter an duhlo, an thinlung a thiang

Zualkotu an nei, simmi, thusia thutha an thleidang thiam

Rihsiatnak hmun ah mithli thawn, lungawinak hmun ah lungawi soparten

Nikhua a sia ding tikah ralringten an kua ah an lut

Mi seherh an nei, an nuamnak zu in pi ding ah

An lungawi ni khalah, dunglet hawi in thu an ruat sal

Ha ther tiat sa an hmuh tikah an seu aw vialvo, cui nun cu aw!

Rawl an khawl, an tenren aw, sunzan cawl ti neilo in

Fa an nei, an fa pawl khal sihte thotho, mi vantha sihte

Cui sihte pawl cu milai in kan palthat, kan hmet that maw?

Milai pawl thuruah ding an nei men ding nan..?

Kan khawsat daan thlir dingin, kan ban kiangah sihte

Hmetthat siangloten… 

Mang lam lawng ah maw!

Ka mang ah,

In hnisan, in zoh;

Zan ka mang lawng ah,

In hnihsan siamsi, taktak bang in.

Ka mang lawng ah,

Ni suah lai kan zoh tlang

Ka mang ah

Cui’h duhdwtnak na mit ah ka hmu ngai ding maw.

Ka mang lam pawl,

A taktak thleng ningla

Ka lungawi daan ding cu;

Na hnen ah ka um ding

Feh tlang in, len tlang caan kim in,

Na kut nemte kai phah in

Caan sunglawi hmang tlang in;

Tulmi dang a um nawn lo ding

In zoh tikah,

Na hnihhmel, a eng mawi ka ti;

Ka thinlung na thleng

Ka ta na si in ti.

Manglam bang in zantin,

Thinlung ah na um ringring;

Taksa pahnih thilung kawp aw in

Ziangkim sim thei aw ten.

Ka lo kai,

Na thinlung lo hnmuh ding in

Ka mang lawng ah,

Van ihsi keimah hnen ih kuatmi na si.

Ka mang lawng ah,

Ka lo sim ngam, ka thinlung kawmte thil

Ka lo pawm ngam ka mang lawng ah…

Na rak duh ka mang lawng ah….

Hlawhtlinnak dawnkhamtu pathum

Mikip in thlawhtling dingin kan zuam cio ko nan kan hlawhtlin zikzawngah kan beidawngin kan hlawhsam theu. Ziangruangah kan beidawngin kan hlawhsam theu timi na ruat dah maw? 

Nauhak lai ihsi kan tumtah le tuahsuak dingih kan tummi pawl kha kan ruatsal tikah, kan hlawhsamnak san cu hlawhtling ding rorin kan tuah taktaklo ruangah a si ti kan thei fiang ding. Hlawhtling dingih indawn khamtu cu thil pathum (3) a um cui pawl cu:-

 Tihnak ruangah

 tihnak hi hlawhtling theilo dingih in dawnkhamtu pakhat cu a si. Tihnak hi ruahnak thalo a si. Inti caklo theh. Mitampi cu hlawhtlinlo an phantuk ruangah an hlawhtling lo ngaingai theu. 

Hlawhtlinlo an phan ruangah an tuah hlanin an tih in an tuah ngam lehlo ih an hlawhsam. Hlawhsam timi cu tuah dingih tumtah mi kan neih hnu ih kan tuah ngam sallo ih kan cawl san men khi a si. Cucu hlawhsam ( fail ) cu a si. Na tuah na tuan rero tikah hlawhtlinnak na naih vivo titeh na ruat dah maw? Na tuah paih nawnlo ciah cun, na hlawhsawm tinak a si.  Tumtahmi parih zuam tento a si hlawhtlinnak bik cu!

 

 Mi dang ruangah

Hihi kan hlawhtlinlonak pakhat cu a si. Midang kan thianrual pawl cun kan hlawhtlin ding hi an duh taktak lo ruangah “Na ti theilo ding” timi, in sim dingin an ralring ih an huam ring ring fawn. Cui “Na ti thei lo ding” timi tongkam cu kan hnaa sungah a caam ih kan tuah tum mipawl le kan zir tummi pawl kan ti ngam lehlo theu. Rualpi le midang pawl cun na hrangih thabik dingvekin an sim ding nan an mah na hlawih ding tiang thutha cu an lo sim dahlo ding.

Duhsak taktak vekin a lang theu ding nan an mai phurnak lenglam awka lawng an lam sim theu. Cutikah a neitabikah “Na ti theilo ding kanlo timi kha ka tuah theizo” tiah an lo sim dingih na thin naa ding.

 Mai zirlo ruangah

 Kanmah lam zirlo ruangah kan tumtahmi kan hlawhsam theu. Cui pawl cu hna tuan ding mi thulhsal, zetnak, tuahlo ding mi sawn tuah, ngan paihlo, siar paihlo ih kan um theu ruangah a si. Kan hlawhsawm theunak hi tumtahnak hngetkhoh kan neihlo ruangah khal a si. 

Mithen khat pawlcu harsat tuk ruangah ca zir paihlo, hna tuan pailo, beidawng, zuu in ih duhduh ih umsawn an um. Hlawhtlin ding cun mahlam zir le teimaksuah a tul theu. Mai tumtahmi hman theilo, tuah mi thitha neilo, duhduh ih lengvak pawl cun hlawhtlinak an hmu dahlo ding.

Chinmi In Umnak Hmun Kan Nei Lo…Hnawlmi Kan Si

India ram ih nitin thuthangca thabik “Time of India” cun Mizoram CM Pu Lalthanhawla ih tongmi a ngai pawimawh nasa. India hotu pawl water seminar an neihnak hmun ahcun Pu Lalthanawla cun “Mi ram in Indiami nautatnak le hmuhsuamnak an nei tin dem ding kan si lo. Kan mah India ram hi thleidaanawknak ram a si”a ti.

Asim vivo nak ahcun ka vahsuah caan khalah mi tampi in India mi na si maw…Nepal ram ihsin ra mi na si maw ti tiangin thusuhnak in nei…India ram sungih northeast mi pawl in hngilh ttheh maw si ke…ziangah India mi ( an mah ) bangin in pawm thei lo tiih a relmi cu mi tampi in an ngai pawimawh zet a si.

Kan ni Tribal/northeast mi pawl hi ziang ruangah mi nautat le mi ziangsiar lo ih kan um deuh theu timi in ruatsuak ter. Kanmah lak ahcun ropi le tawk zet in kan um ko nan ziang ruangah miphun pi dang, leitlun ih kan tlanlenpi mi pawl in an mah bangin in zoh lo, in ruat thei dah lo a si pei…US fala tlangval pawl cun “we are the world” an ti aw mai. Kan ni khal in “we are the world” kan ti aw theu men ding nan kan kiangkap miphun dang pawl in an mah vek rori in, in pawm ve maw timi kan theihfiang a tul in ka thei.

Hnam hnufual kan si ruangah hmuhsuam hlawh in kan ruat aw lai maw…? In ruahnak hnak in kan mah in nau le ziangsi loin kan ruat aw sawn pang maw…Kawlram kan ram/ Chinram kan ti nak ram khalah duhduh ih nautat le hmuhsuam kan hlawh. Ram nei lo kan va bang ve! Kan ram kan ti…kan inn kan ti asinan ziangah kan ram le kan inn umnak mipi hman in anmah bang le an khawpi milesa bangin in pawm lo…In nautatnak le a ram sungmi bang ih in ruah lo nak hi ziang ruangbik ah a si…

Leitlun ah kan tawk zet ko tiih a ruat aw tu kan si lo maw…ziangah kan ram Myanmar (Kawl pawl ih Kawlram) timi kan ram (Chin ram ah) calhngal tak in kan khawsa thei lo…ziangah tuini tiang nautat le miphunpi sinakin in hnawl rero lai….?

Leitlun ah Chinmi/Laimi vial um khal sehla kan tthathiam tuk ding tiih a ruat aw ngam vetu kan ni Laimi pawl hi ziangah miphun dang ih hnawl rero men ding ah kan um. Mi in in theithiamlo, mi’n in ruat sual pang maw a si…asilole kan mah sawn hnawl ding in kan khawsa sawn a si kan ti ding maw….Leitlun ah laihri phumnak hmun a neivetu, Minung sinak diktak a neivetu kan ni Chinmi pawl hnawl le nautat kan tuar reromi hi kanmah lam thiamlonak ruangah a sinak zawn khal a um ding ka zum. In nautat lo caan khalah kanmah in teh thinlung nau cia in kan ret aw pang maw…asilole ziangah cuti minungpi sinak le ram khat mipi sinak ihsi cohlan duhlo kan si…

Kawlram ih a um Chinmi pawl in ziangtluk nautat kan tuar timi kan thei. Kanmah/ kan Mizo pi kan u le nau (Mizo mi pawl) khal India hnam dang pawl in an thliar hrang sin lai a si. Khua-nu in vakvai le mi hnawl ding rero ah in rak remruahsak maw si tin thu ka ruat…in siangce ding si lo…

Mi thenkhat pei cun kan ni hnam nepnawi pawl hi leitlun minung sinak ihsin hlawnhlo in duh men ding ah ka ruat. Ziangruang bikah vakvai le hnawl rero kan si timi hi siartu pawl hrang ih ka thusuhnak thupibik a si.
Kan u nau Piang Khaw Lian in “Chin the savior of Burma” timi a rak ngan dah. Kan khua le kan ram hrangih nunnak tiang a liam ngamtu… ‘Kan mah kan ram’ a ti aw rerotu kan ni hi, kan ram mipi u le nau pawl in ziangah an ram mipi si tho si in, in nautat ih an mah hnak ih hnuai deuh ah in ret lawng hman siloin in hnawl ringring nak san….?

Ram kan nei maw…suahnak hmun le ram teh kan nei maw…kan nei kan ti ah teh kan ram mipi in, in pawm taktak maw….Kan lo in an thathiam maw…Asile ram nei lo bangin khaw za kip ah kan tawi men ding maw…?

Leitlun ah kan ni Chinmi pawl hi nu le pa nei lo bangin milian inn ah ret pitling men kan si lo. Kan ram mipi lala in, in hua in in nautat a va si hman ah, in hnawl a va si hman ah a ram neitu le tlentu kan si. Ram hrang ih thisen burtu kan si ve, (We are the owner of our Country) kan ti aw thei ve a si.

In nautat ih in hnawl rero lai ah lan thei dingin tuah suak theimi tampi kan nei. Siangpahrang si ding cun hnen um sinak a thlen hmaisak a tul kan ti theu kha. We shall overcome some days…nikhat ni ni ah nehnak kan co ding a si.

Tulai Mino Thansoh Theilonak

Mi no hi ziang vek an si?

Mino pawl cu tumtahnak in an khat. Ziangkim tithei dingah an ruat. An thin a rang ih an tuah khal a rang. An tha a cak ih thil tampi an tuahsuak thei. Ca ngan thiam pawl cun mino cu “Meisa” bang tuk an si an ti.

A hliau in an hliau, a alh in an alh vupvo. Tidai bang in cak tak in an luang. Nam hriam zet bang tuk an si. Damnak ding ah mi an zai bangtuk in mi khal an dawtthat thei fawn a si.

Mirang pawl cun mino cu “full of dreaming, ambition, emotional” tumtahnak le tuansuah cak ttia ttia in an khat an ti. Nolai caan hi liannak le farahnak caan thabik a si tin kan sim thei bet. Thangso thei, dungtawlh thei an si ringring. 

Thil tha tuah theinak caan an neih bang in thilsual tuahnak caan khal an nei. Curuangah mirang pawl cun “Youth is a period of mixed opportunities” an ti. Kan thulu bang in ziang ruangah “Tulai Mino Thansoh Theihlonak” timi kan ruat khawm ding.

Kai hruaitu tha neih lo ruangah:

Nu le pa dem le mawhphun duh lo cingten kan mawhphun le kan dem thotho a tul fualfo ta a si hi! Nu le pa hin kan fale te pawl ih duhmi le tumtahmi kan theihpi lo.

An talent dawnmi le an kut thiam le an lamkal zawng kan theihpi lo ruangah an thanso ding zat an thangso thei lo. An talent dawnmi le an kut thiam zawng siloin nu le pa ih tuizawng le duhmi fa nau pawl tuah ding ah kan phut tikah an rak tlin lo.

Nu le pa in hlan nun bang in fa le te enkawl an tum theu. Leitlun hin fimthiamnak a thanpi rero bang in mino khal theihlo lai ah theihkauhnak le fimthiamnnak in a rak thanpi ve a si. 

Nu le pa in mino pawl ih talent le an tumtahmi ti pitling ding in tha pek an thiam lo theu. Mino cun tumtahnak sangzet nei in caan a hmang theu nan nu le pa hnen ihsi thapeknak awkam a um tik ah an thangso thei lo in an um. 

Fate felte kut hnuai ih enkawl ai in tlawng ah, zirsang tlawng (college) ah kan thlah tikah nun pitling lam aicun rualpi an pawlmi le an hmuhmi thil thalo pawl ihsin kir hna thiam nawnlo in an feh sual. Curuangah nu le pa hin mino pawl an kaihhruai thiam a tul a si. 

Nu le pa in fate phur zawng le talent an neih ciami pawl parah tha pek le sawmdawl an thiamlo ruangah mino tampi cun an talent le an tumtah pawl an hloh vivo a si. Miphun u pawl Mirang pawl cun an fale mi aa liali te talent rel tham hman nei lo le fimthiamnak neilo pawl hman thiamsin ding in le an talent hmuhsuak tum rori ah an buaipi sawn a si.

Nu le pa in fa le nau duhdawt daan an thiam tawk maw? Kai hruaitu nu le pa tha kan neihlo ruangah mino tampi cu lamzin diklo ah an feh ih kirsal thei nawnlo in an tlu sia lan ta a si.

Tumtahmi fumfe neihlo le hnatuan ding neih lo ruangah:

Mino tampi cu nu le pa lian le neinung ih fa an si ruangah an nu le pa thihhnu /mual liam hnu caan ruat thiamlo in an nu le pai liannak cen in nu le pa kumkhua nung ding vek ah ruat in tumtahmi le tuahmi fumfe nei lo in an khawsa.

Thlirnak danglam in kan thlir asile India ram ih mino tampi cu cathiam an si ko nan a ram mipi an tam tuk ruangah an thiamnak le an cathiam vek in hnatuan ding an hmu thei lo. 

An sinak thawi mil aw lo zetzet a tuantu khal tampi an um. Cathiam M.A theh pawl khal in lamzin kap ah dawrte an hngak ko. Culo B.A val tha zetzet pawl khal hnatuan ding neilo ih tawivak khal an tampi thotho. An fimthiamnak cu hmannak ding a um lo ruangah a nini in an hloral rero tinak a si.

Mino cathiam um sun kawhhran le khawtlang ih an hmanawk lo ahcun an fimthiannak a ziam vivo a si. Hmang aw thei ding khal in upa lungfim pawl in sangka an rak awn sak a tul. Mino tampi cu hnatuan ding an neihlo tikah thilsual tuah ding in thu an polsuak ih cutin misual mangtarai ah an cang thei. 

Hnatuan lo in mino pakhat a um ahcun a nun thatlam aicun siat lam a pan sawn ti nak a si. Cun mino in tumtahnak fumfe a neih lo ruang khal ah a thangso theilo vivo bet. 

Leitlun khawl/cet thilri ruangah:

A thangsomi leitlun cun fimthiamnak le a dang a phunphun a than pi a si. Hmusuaktu pawl in TV, Computer, Mawtaw, Bike, Phone etc. an rak tuahsuak. Asinan hi pawl diktak ih a hmang thiamtu cu mi malte lawng an si.

Tulai mino pawl in computer, online le mobile an hmang daan pawl kan thei theh ko ding. A tha lam aicun siatnak lam ah in hruai deuh lo maw ti khawp in ruah a tul. A hmang thiamtu mino cun amah bulpak hmasawnnak ding ah a hmangthiam ko nan a hmang thiamlotu mino siarcawk lo an um ve thung ti kan theih a tul.

Online ih sung le te rualpi tha kan biak awk cu a tha zet. Asinan hmel theihlo fala tlangval kan sah aw ih a phunphun nuamnak ih kan caan kan hmang ral cu thil tha a si lo. Computer internet ah thiltha le thilsia zoh ding a phunphun a um ih mino tam sawn cun zoh thalo zoh an tam sawn a si.

Cuvek in mobile khal a hmang thiamtu hrang ahcun thil tha zet a si rualrual in a hmng thiamlo, hmang sual an tam. Fa la le tlangval biakawknak ah sumpai siarcawklo an liam a si. Cutin mawtaw le bike pawl khal hmang thiamtu pawl cun an hmang tangkai zet ko nan mino tam sawn cun cak zetzet in an mawn ruangah thihnak tiang an tawng a si. 

Curuangah mino tampi cun leitlun thansoh pimi khawl thilri ruangah siatralnak ah a thlen a si. Cuti ka ti tikah an hmang thiamlo theh ka tinak si loin a hman daan thiamlo tam sawn an um thu ka simduhnak san a si. A hleice in mino pawl cun hiang thilri hi an hmang thiamlo zet tin zingzawngtu pawl khal in a phung thotho. 

Rit theih thil ruangah:

Mino tih vete ih ra lang mi cu rit theih thil ti hi a si ko. Mino ih a supawk tulbikmi khal rit theih thil a si. A hmaisabik ah mino tampi rit theihthil ih a thiar fihlim thei an um ih tampi a thiarfihlim theilo an um ti kan theih a tul. Mi no thansoh daltu cu zuu, kuak, hmawmmi, si vai tha lo pawl hi an si tlangpi. Kuak thaw thaw a suak ih a fawp tambik tu cu mino pawl an si.

Zu thaw thaw a suak ih a in tambik tu cu mino thotho. Cun, ram kip ah Hotel mawi zetzet a ding vivo ih a sung ah fala le tlangval an tambik a si. Cucu, a nep deuh lai Night club a um lai Night Club ah pitar le putar an feh dah tuk lo ti kan thei. Hivek pawl ruangah mino tampi ih nunnak a ti sia a si. 

Hmanawk lo nak ruangah:

Mino si ih um men cu mino a si lo. Mino cu a hman awk lo ahcun mino kan ti thei ding maw? Mino si ih cakvak tak ih um lo cu mi no kan ti thei lo ding. Mino tampi cun talent thatha le fimthiamnak thatha an nei nan kawhhran le khawtlang le tlawng inn ih an hmanawk lo ruangah an mino sinak a hlo vivo ih hlei ah an talent dawnmi ziang a si ti hman theiloin an um a si.

Hmanawk timi tongfang hin tampi a huap tel ko. Lehnak hrimrhim mino cun an ngaisang ding a si. Mino si ih bawhlung sit thiamlo lehnak ih tel dahlo ti pawl cu mi an bang taktak thei dahlo ding. 

Mino cun lehnak le awnmawi le thil dang dang mino ih ngainat ding mi a ngaina tengteng ding a si. Mino pakhat a thansolonak san cu lehnak ih a tel lo ruangah, music lam ih caan tha a neih thei lo ruangah, khawtlang kaih hruainak ih a tel lo ruangah, biakinn lam ih a pek awk lo ruangah, mino huho pawl ih hnatuannak ih a tel lo ruangah hin a tla niam vivo a si.

Curuangah kawhhran upa le khawtlang hruaitu pawl khal in an theih dingmi cu mino pawl ziangtin kan hmang thei ding ti a si. Mino cu a hmanawk lo tikah a mino sinak a hlo vivo a si. 

Tangdawr nun an neih lo ruangah:

Mino in ziang ruagah upa pawl an tih thei lo? Ziang ruangah mino hin a mah hnak ih upa a upat thei lo, fimthiamnak le thazang vek khal ih a ti thei lo timi cu mi fimthiam pawl khal ih buaipi rero mi a si. Kan hlan ih a rak hmutu le a rak tawng zotu pawl ih thu ngai tha duhlo in mino tampi cu an mah thuthu in ke an kar ih upa pawl ih thurawn pekmi ngai lo ih an um ruangah an hloral vivo a si. 

Upa pawl ih thupek mi ziang ah an siar lo. Siangpahrang Rehoboam khal upa rorel thiam pawl rawn lo in amah khukhri rual pawl thu a rawn tikah ral an tho thluh a si. Curuangah mino in a mah ai ih upa, putar ttuakpar thu rawn a thiamlo sung ahcun mino a thangso thei lo ding.

Mino cun a mah hnak ih upa pawl ih thu ngai seh. Mino pawl ih thisen cu ol aiten a hlum theu tikah ziangkim ti thei dingah an ruat aw ih cutin an cangsual theu. Mino pawl ih an tuah theilomi thil pakhat cu tangdawrnak nun hi a si. An tangdawrlo ih upa pawl ih thu an ngailo ruangah ziang tikah hman ah an thangso thei lo a si.

Tha pek lo ruangah:

Upa in mino tha an pek thiamlo ruangah mino an thangso thei lo. Upa thenkhat cu mino pawl thapek lam aicun a do in an dokalh. Upa sawn in nunsim lo in a kawk in an kawk sawn. A hrin in mi mino pawl an hringhro tikah buainak a suak theu.

Kawhhran tampi ih buainak khal bupi le mino pawl karlak thu hi a si theu. Mino pawl in nasa tak ih hnatuan an tum lai ah upa pawl in rak theih thiam pi lo in an ti thei taktak lo ding cu ti kha ti tin an dokalh ruangah buainak nasa tak a suak ringring a si.

Upa pawl in mino pawl hi a zawl daan an thiam ding a thupi zet. Mino pawl an mah tuahmawh awk theinak ding namsau an kenmi an theihthiam lo tikah upa pawl in tongkam hro in lawng vukvi lo in apple ei dingtha thawi an thleng thiam ding a thupi.

Cuti silo in upa in mino thapek thiamlo in a dokalh ih an um sung ah le mino in dungtawlh duh lo ih upa an do sung ahcun mino an thangso lo ding a si.

Faknak awkam an dawn mal ruangah:

Mino cu an thinlung hi vuk le vek tin a sang in a niam thei. Thil pakhat khat an tuahsuak tikah lawm an duh ih lawmnak/faknak awkam thlum an dawn tik ah tuah sinsin an duh. Mino tilhfialnak olbik cu lawm le fak hi a si. Curuangah upa in mino thil pakhat khat tuah ding ih a duh tikah a fial in fial lo in a zawl ten/ a fak zawngten a fial thiam ahcun tuah pitlin a duh ring ring a si.