Leitlun Bawmtu

Zan khat cu ttek a tla, khu a ri, nimthla a kau zohzoh, bingbur in ruah a sur. Tuvek ahcun kan ram ah um sehla kan inn ih rangva/canphio cu ruah in a tlak dingih a awn ngai phah in kan it ding. Vaimim kan kang ding timi pawl ka ruat rero. Ruah sur ding in kilkip ihsi khawdur an tawngaw khawmaw ih ruah tak zet sur ding in nimthla a kau, ttektla le khawri pawl theih tikah thinlung a vavai duh zet ttheu. Ruah a sur ih van pawl a pit ttheh cun ni khua ttha leh sal thei ding a bang nawlo tikah thinlung khawhar zet in a um ttheu. A tlangpi thu in ruah a sur tikah mi sawn kan lungleng. Tlun zuangva pawl khal an lungleng in zaitin kim vor in hla an sak ttheu, a hleice in thuro pawl tla cun ruahsur hi nuam an tiih hlei ah an nunnak hrangah sivai tthabik a si bangtuk in an lawm hleice a si. Ram dang ih kan vahvaih lai caan ih ruah a sur ahcun lunglenglo zohman kan um ding ka zum lo. Ruah a sur caan ah ziangvek thil pawl kan tuah timi thilung ah a lang vukvi ttheu. Ruahsur hi kan hranga...

Nu fim le ca thiam pawl ai in fim ka lo ti sawn, ziangah? In enkhawl daan pawl le in thuscahmi pawl ka ruah tik ah ka hrang thil tha hlir an rak si… Nu…ka nu, nang cun bolpen, cahlap le computer na hmang ve lo nan fimnak thupte na nei…ka hrang ah…ka theih dahlo mi….zir suahmi fimnak si loin ka nu na fimnak…. Thu in rak sim rero lai ah ka nu na tong tam tuk ka rak lo ti theu…asinan tu caan ah ka ngai tuk…nu kha mi ka lo ning, na tong tam ka ti mi kha in ngaithiam aw….thufim in rak sim ti ka rak thei lo… Nu, na rawl suan…rawl hmeh thaw lo ti ka rak lo ti theu ti…in ngaithiam aw, tui caan ah cun na suanmi rawl ei ngai ah um ngaihnak ka thei lo…ka dam lo ih arti in buh lai pawl kha..nu dandaluan hang le tumthang hang kan rak in lai kha a nuam bik so khaw….Hmeh neilo tin ka lo ti nawn lo ding..nu… Nu….kan khua ka suahsan ding zan ih na thucah .…ka liang par ih na kut na hngat lai kha…ka nu, hivek in ka lo ngai ding ti ka ruat lo nan…nu, ralringte in um ringring aw in ti mi a dik tuk…...

Fala, tlangval na si le a hnuai ih ca pawl nuamten siar tengteng aw. Pitar putar Pathian thu ngainaatu na sile, kan caan nai zia ruat phah in a hnuai ih ca pawl hrelhloten siar aw. Ram hrekkhat UK, US, Canada le Eroupe ram pawl cun Pathian a umlo titu (atheist) pawl ih zumnak an pawmpi rero thlang a si. “British Humanist Association” le “Atheist” pawl cu an sumpai tamzet thawhkhawm in “Pathian a umlo men ding, na khawruahharnak pawl cawl awla na nun nuam takin hmang sawn aw” (There’s probably no God. Now stop worrying and enjoy your life) timi catlang Bus parah tar in an au pi vutvo. Himi lamzawhnak ih a teltu an zingzawi tikah Pathian zumlotu aicun Pathian zumtu an rak tam sawn ti a si. Acozah ih sianlo theihlomi daan “freedom of expression” timi hmang in Pathian a um lo, Pathian um lo khalin na thathiam thotho, Mi tha le fel si dingah Pathian zum tengteng a tul lo timi pawl hi an aupi bikmi a si. UK ram Christian za ah 80%, US Christian Za ah 90% ti aw pawl in ziangah hivek i...

· Kum ziat hman ti lo ram leng ah na um ih kan tong thiam nawnlo, pai aw ter vek ih thu na rel ih na um khi kei cun ningzak za ka ti so khaw… · Mirang tong kum hnih khat na zir ruang ih thu na sim tinte mirang tong thiam le thiam lo ih na hman khi kei cun tul ka ti hrih lo... · Cun, thu na sim ih kei cu ka porh aw lo timi thluh ciah ih kawlram ah cun hotu ka rak si/mino hotu/ Sunday School ah hotu sinak sang kai in kum cu mi zat ka caan ka rak hmang tivek ih thu na rel khi kei cun na uar awk duhnak sawn ah ka rak ngai… · Thuthangtha sim pawl in mai tong ih nganmi Bible hmang aw duh ter lo in mirang dairek ih an let ih hak ttutto ih mipi hmai ih Bible an siarmi khi kei cun ngai nuam lo zet in ka thei… · Mai tong aicun kawl tong ngaina sawn ih thuk ti sawn pawl, kan tong in a um lo/kan tong in a daihlo tivek ih thu a rel pawl cu kei cun ka hua cih theu… · Mi pakhat khat fak ih lungawi thu an sim rero lai ih a siatnak rak ngantu le rak simtu si hi ka duh lo zetmi a si......

Kawlram kan um lai ah zo hman kan ngai ve lo. Ram dang miphun dang khal kan ngai lo. Kan ram ah ziang hmuahhmuah kim theh bang in kan ruat cio. Kan ram hi leitlun ram nuam bik bang in kan ruat cio ko. Zohman ih tibuai le hnaihnawk khal kan duh lo. Asinan tui kan umnak India ram ih kan tlanleng daan pawl ka ruah tikah ka thinlung ten a ram mipi pawl hnenah lungawithu ka sim.  India, Malaysia, US, Australia, Canada le a dang ram pawl hi an mahte kan tel lo in an nuam aw thei. Asinan an ram ah sinak sebik keng in kan lut ih kan ram vek deuh thaw ih kan tlang leng daan ka ruah tikah ka lungawi ngai ngai. Ka ruat theu mi cu kan ram ah tui kan um daan vek in um bang ta hai sehla, tlangval pawl tla cun an vel in an thawi ding ah ka ruat.  Ziangah tile, khaw lak ka vahsukso nak ah kan kawlrammi zoh mawi lo in duhduh ih kan um hi ka hmu tam zet thlang. Kan Kawlram ih Kala pawl kan nautat daan le ziang kan siar lo daan pawl na thei ko ding ka lo zum. Kawlram ih kan nautat ruah cun ...

Himi Cu Duhdawtnak A Si Himi cu duhdawtnak a si:- Duhdawtnak Duhdawtnak cun, Duhdawtnak cun tumtahnak hngetkhoh tak mai a nei. Mi lungput thleng dingah le thangsoter dingah Duhdawtnak in lamzin dik ah in hruai Thil tha in khihhmuh Duhdawnak a si Duhdawtnak in ralthatnak in pe Tihhrutnak pawl do thei dingah Na hrangih ka thinlung sangka ong ding in Ka mithli tlak lai khal lo hmuh ngam  ding in Duhdawtnak a si Duhdawtnak in rinsannak le ruahsannak in pe Kan lakah theithiamlonak um hmensehla Tlanghra dan ah lenghman nungla Duhdawnak in cak zetin ruahsannak in pe Duhdawtnak in daihnak in pe suak Duhdawtnak in a si, rualpithasinak kengkawh tu Duhdawtnak a si, Duhdawtnak. Duhdawtnak a si kan simfiang theilo.

Hnemte, ka lo duhdawtzia le ka lo ngaisanzia lo sim ka duh nan:- Ka lo duhdawt tuk le lo ngaisan tuk ruangah na hrangah hla mawi ka tibikmi lo suahsak nungla na duhzawng a silo ahcun ka hrang thathnemnak a um cuang fawnlo… Rawl thawbik kati mi na rilrawn caan ah na cabuai ah ra lo retsak sehla, na duhlo ahcun I huat nak ah a cang men ding fawn… Zuknung zoh nuambik ka timi lo zohpi sehla cui zuknung cu, na zuhlobikmi a rak si ahcun ka hrangah thinnuamlonak thotho a si ding… Na milawkbik dingih ka ruahmi le na duhbik dingih ka ruahmi T-Shirt mawite lo leisah sehla tin thu ka ruat rero nan na duhlo lala ahcun ka thin har lala ding… Hnemte in sim ko aw…na rawl duhbikmi, na hla ngai duhbikmi, na zuknung zohduhbikmi ka lo tuahsak theh ding. Hnemte na lunglut zawng in zianghman sim thiammi ka neilo nan na hrang ahcun ziangkim ka zuam huam so khaw.. Leitlun ih a lo duhbiktu pakhat cu ka si ve ding. In sim aw na duh daan….

An feh hliarhlo, lungrualten A derthawng mi an thianrual tungding phah in An neih mi thil an seu aw Thuthup an neive lo, an zalen Mi bawm ding an hawl, an theitawp suah in Mi an nautat lo, mai sempi u nau an ti’ Mi’ ningnat ter an duhlo, an thinlung a thiang Zualkotu an nei, simmi, thusia thutha an thleidang thiam Rihsiatnak hmun ah mithli thawn, lungawinak hmun ah lungawi soparten Nikhua a sia ding tikah ralringten an kua ah an lut Mi seherh an nei, an nuamnak zu in pi ding ah An lungawi ni khalah, dunglet hawi in thu an ruat sal Ha ther tiat sa an hmuh tikah an seu aw vialvo, cui nun cu aw! Rawl an khawl, an tenren aw, sunzan cawl ti neilo in Fa an nei, an fa pawl khal sihte thotho, mi vantha sihte Cui sihte pawl cu milai in kan palthat, kan hmet that maw? Milai pawl thuruah ding an nei men ding nan..? Kan khawsat daan thlir dingin, kan ban kiangah sihte Hmetthat siangloten…  

Ka mang ah, In hnisan, in zoh; Zan ka mang lawng ah, In hnihsan siamsi, taktak bang in. Ka mang lawng ah, Ni suah lai kan zoh tlang Ka mang ah Cui’h duhdwtnak na mit ah ka hmu ngai ding maw. Ka mang lam pawl, A taktak thleng ningla Ka lungawi daan ding cu; Na hnen ah ka um ding Feh tlang in, len tlang caan kim in, Na kut nemte kai phah in Caan sunglawi hmang tlang in; Tulmi dang a um nawn lo ding In zoh tikah, Na hnihhmel, a eng mawi ka ti; Ka thinlung na thleng Ka ta na si in ti. Manglam bang in zantin, Thinlung ah na um ringring; Taksa pahnih thilung kawp aw in Ziangkim sim thei aw ten. Ka lo kai, Na thinlung lo hnmuh ding in Ka mang lawng ah, Van ihsi keimah hnen ih kuatmi na si. Ka mang lawng ah, Ka lo sim ngam, ka thinlung kawmte thil Ka lo pawm ngam ka mang lawng ah… Na rak duh ka mang lawng ah….

Mikip in thlawhtling dingin kan zuam cio ko nan kan hlawhtlin zikzawngah kan beidawngin kan hlawhsam theu. Ziangruangah kan beidawngin kan hlawhsam theu timi na ruat dah maw?  Nauhak lai ihsi kan tumtah le tuahsuak dingih kan tummi pawl kha kan ruatsal tikah, kan hlawhsamnak san cu hlawhtling ding rorin kan tuah taktaklo ruangah a si ti kan thei fiang ding. Hlawhtling dingih indawn khamtu cu thil pathum (3) a um cui pawl cu:-   Tihnak ruangah  tihnak hi hlawhtling theilo dingih in dawnkhamtu pakhat cu a si. Tihnak hi ruahnak thalo a si. Inti caklo theh. Mitampi cu hlawhtlinlo an phantuk ruangah an hlawhtling lo ngaingai theu.  Hlawhtlinlo an phan ruangah an tuah hlanin an tih in an tuah ngam lehlo ih an hlawhsam. Hlawhsam timi cu tuah dingih tumtah mi kan neih hnu ih kan tuah ngam sallo ih kan cawl san men khi a si. Cucu hlawhsam ( fail ) cu a si. Na tuah na tuan rero tikah hlawhtlinnak na naih vivo titeh na ruat dah maw? Na tuah paih nawnlo ciah cun, na hlawhsa...

India ram ih nitin thuthangca thabik “Time of India” cun Mizoram CM Pu Lalthanhawla ih tongmi a ngai pawimawh nasa. India hotu pawl water seminar an neihnak hmun ahcun Pu Lalthanawla cun “Mi ram in Indiami nautatnak le hmuhsuamnak an nei tin dem ding kan si lo. Kan mah India ram hi thleidaanawknak ram a si”a ti. Asim vivo nak ahcun ka vahsuah caan khalah mi tampi in India mi na si maw…Nepal ram ihsin ra mi na si maw ti tiangin thusuhnak in nei…India ram sungih northeast mi pawl in hngilh ttheh maw si ke…ziangah India mi ( an mah ) bangin in pawm thei lo tiih a relmi cu mi tampi in an ngai pawimawh zet a si. Kan ni Tribal/northeast mi pawl hi ziang ruangah mi nautat le mi ziangsiar lo ih kan um deuh theu timi in ruatsuak ter. Kanmah lak ahcun ropi le tawk zet in kan um ko nan ziang ruangah miphun pi dang, leitlun ih kan tlanlenpi mi pawl in an mah bangin in zoh lo, in ruat thei dah lo a si pei…US fala tlangval pawl cun “we are the world” an ti aw mai. Kan ni khal in “we are ...

Mi no hi ziang vek an si? Mino pawl cu tumtahnak in an khat. Ziangkim tithei dingah an ruat. An thin a rang ih an tuah khal a rang. An tha a cak ih thil tampi an tuahsuak thei. Ca ngan thiam pawl cun mino cu “Meisa” bang tuk an si an ti. A hliau in an hliau, a alh in an alh vupvo. Tidai bang in cak tak in an luang. Nam hriam zet bang tuk an si. Damnak ding ah mi an zai bangtuk in mi khal an dawtthat thei fawn a si. Mirang pawl cun mino cu “ full of dreaming, ambition, emotional” tumtahnak le tuansuah cak ttia ttia in an khat an ti. Nolai caan hi liannak le farahnak caan thabik a si tin kan sim thei bet. Thangso thei, dungtawlh thei an si ringring.  Thil tha tuah theinak caan an neih bang in thilsual tuahnak caan khal an nei. Curuangah mirang pawl cun “Youth is a period of mixed opportunities” an ti. Kan thulu bang in ziang ruangah “Tulai Mino Thansoh Theihlonak” timi kan ruat khawm ding. Kai hruaitu tha neih lo ruangah: Nu le pa dem le mawhphun duh lo cingten kan mawhphun l...